Inleiding

Topsport is grenzen verleggen, met de neus op de feiten gedrukt worden opstaan en weer doorgaan. Elke dag met je passie bezig zijn en niet opgeven. Trainen, trainen en nog eens trainen. Is dat allemaal wel zo gezond? Is een topsporter gelukkig? En is het de moeite waard om de topsport in te gaan als de kans nihil is om daadwerkelijk de top te behalen?

Veel kinderen dromen van een leven als topsporter, en trainen soms twintig tot dertig uur per week om de nieuwe Virgil van Dijk of Lieke Martens te worden, 1 op de 2260 kinderen behaald de echte top. Maar weten zij ook hoe het leven eruitziet als topsporter? En wat de offers zijn om topsporter te kunnen worden? Het leven van een topsporter wordt fysiek, mentaal en emotioneel op de proef gesteld. Uit onderzoek van Amsterdam UMC blijkt dat 18 tot 26% van de voetballers te maken krijgt met mentale problemen. 22 procent van de vrouwelijke profvoetballers en 13 procent van de mannelijke heeft klachten die wijzen op een depressie.

Sport wordt in de maatschappij uitgesproken positief beoordeeld omdat het een uiting geeft aan hoge morele waarden, het zorgt voor maatschappelijke verbinding via o.a. de inzet van vele vrijwilligers en het een meerwaarde geeft voor de ontwikkeling van fysieke, educatieve en sociale competenties.

Tegenwoordig is er meer aandacht voor de negatieve aspecten (Amsterdam UMC, 2020). Meer en meer worden de risico’s van topsport onder de aandacht gebracht, met een uitgesproken risico voor topsportwerking voor minderjarigen. Ook oudere sporters ervaren mentale problemen: "Ik wil graag dat de ploeg blij met mij is, dat de sponsoren blij zijn, dat mijn vrouw en mijn familie blij zijn. Daardoor wil ik het voor iedereen goed doen, maar ben ik mezelf het afgelopen jaar een beetje vergeten. Wat wil ik, de mens Tom Dumoulin met zijn leven op dit moment?" (Dumoulin, 2021).

Recent zijn problemen uit de Turnwereld naar buiten gebracht waar jonge meisjes onjuist behandeld zijn, een voorbeeld; “Er wordt 25 tot 30 uur in de week intensief getraind, de druk op de jonge meisjes is groot” volgens een anonieme turnster. "Als een oefening niet lukte, kreeg je straftraining, 100 sit-ups of lang in een boogje staan en als ze dan langskwamen, drukten ze je nog even verder. Een tik op de billen of een schop gebeurde ook wel eens." Dit speelt zich niet alleen af in de turn- en wielersport, de voetbalwereld krijgt het ook steeds vaker voor de kiezen. Hoe is deze setting bij de Nederlandse BVO’s?

Het mentale aspect bij sporten wordt regelmatig onderschat. Topsport is het leveren van lichamelijke topprestatie door het oprekken van geestelijke en lichamelijke grenzen. Lichamelijk kan iemand topfit zijn, maar toch kunnen dan wedstrijdprestaties tegenvallen als een sporter mentaal niet topfit is. Mishandeling, intimidatie of discriminatie zijn voorbeelden die mentale problemen kunnen veroorzaken. Dit zijn problemen die andere mensen jou aan doen. Topsporten leggen zichzelf ook druk op. De prestatiecontext van topsport heeft diverse factoren die kunnen bijdragen aan een ontluikende depressie. Prestatiedruk, faalangst, omgaan met verwachtingen, met media, met tegenslagen zoals blessures, overtraining, een eetstoornis (AD groep, 2021). De laatste tijd wordt er meer aandacht besteed in de media over de mentale problemen van topsporters, zoals bij de turnbond en danswereld maar ook van voetballers.

De gevolgen van een fysieke en/of mentale mishandeling is bij iedereen anders, wel zijn er bepaalde klachten die vaak worden veroorzaakt. Zoals een negatief zelfbeeld, negatief wereldbeeld, goedpraten misbruik, vervlakking van het gevoel, angst, schuld- en schaamtegevoel, gevoel van verlies en verdriet, dissociëren, agressief of slaafs gedrag, verslaving, prestatiedwang/ perfectionisme, ontzeggen van plezier of genot, zelfverwonding en suïcidaliteit (Reformatorisch meldpunt, 2021).

Dit zorgt niet alleen voor een mindere prestatie maar ook voor dat het ‘jij tegen de wereld is’. Als een topsporter een blessure heeft gaat hij of zij naar de dokter of naar een kinesist. Om een beter prestatie te halen maken ze gebruik van een voedingsdeskundige. Maar als ze er mentaal door heen zitten is er een taboe om er over te praten (Verlinden, 2021).

De voetbalwereld is keihard. Presteer je niet dan lig je eruit, alleen de allerbeste kunnen meedraaien in de topsportwereld. Als kind iedere dag trainen en schoolvakken opzeggen om zo snel mogelijk weer op het voetbalveld te staan. In de serie voetbaldroom komt naar voren dat maar weinig spelers de top behalen. Een op de honderd spelers die voetbalt bij een Betaald Voetbal Organisatie (BVO's) haalt uiteindelijk de top.

Ondanks de 1% slagingskans, staat het leven van vele jonge kinderen compleet op z'n kop. In de NPO documentaire Voetbaldroom is te zien hoe de kinderen en gezinnen omgaan met deze ervaring. De vader en moeder vader van voetballer Finn staan volledig achter de keuze van hun 12-jarige zoon om bij een BVO te gaan voetballen. Finn is gescout voor Feyenoord en dat betekent dat hij zijn eigen club Alphense Boys kan verlaten, Finn moet dan zijn school beëindigen en doorstromen naar een middelbare school in Rotterdam waar alle Feyenoordspelers les krijgen. Omdat Finn 2 uur moet reizen gaat hij overwegen om plaats te nemen in een gastgezin, dit is natuurlijk een enorme stap voor een 12-jarige jongen. De blijdschap bij de familie van Finn was enorm toen het grote Feyenoord opbelde om te zeggen dat zij Finn graag willen hebben maar dit betekent ook dat er een andere voetballer van de BVO Feyenoord afgevallen is. Wat gebeurt er met die speler van Feyenoord? Niemand zou het weten.

Voormalig coördinator voetbal van Sparta Rotterdam Pjotr van der Marel heeft er na dit seizoen genoeg van. Hij vindt het verschrikkelijk om elk jaar jonge voetballers op te bellen om te zeggen dat zij niet meer welkom zijn volgend jaar. Deze gesprekken worden al per telefoon gedaan omdat de trainers het niet aan kunnen om met of boze ouders aan tafel te zitten of met huilende kinderen. Het is een keiharde wereld zegt Pjotr van der Marel, hij gaat hiermee stoppen omdat hij het er vaak niet mee eens is hoe er wordt gehandeld als het gaat om selecteren/afvallen.

In deze upgrade willen wij een inzicht geven van de huidige situatie over het welzijn en welbevinden in de topsportwereld. Dit doen wij doormiddel van een field- en deskresearch. Uit de literatuur en bevindingen is een conclusie gevormd waarna er een advies is geschreven om de huidige situatie te verbeteren als dit nodig geacht wordt. Het rapport is voor topsportorganisaties die het sportklimaat willen verbeteren en het welbevinden van de sporter willen verhogen.

Sinds dat de schandalen uit de het turnen en de triatlon naar buiten zijn gekomen is het probleem rondom het welzijn en welbevinden van topsporters steeds groter. Na deze schandalen komen er steeds meer misstanden naar boven in de sport. Hoe is dit gesteld bij de jeugdige topsporters? Met dit rapport willen wij polshoogte nemen, en een advies geven aan topsportorganisaties over hoe zij het veilig topsportklimaat kunnen verbeteren.

“Hoe kan het welzijn en welbevinden van topsportjeugd verbeterd worden?”

In plaats van de interactieve web-versie liever een fysieke versie? Download 'Upgrade The Sports - Upgrade 1: Welzijn Topsporter' via Google Drive, download het rapport: